domingo, 22 de febrero de 2009

Orreagako gudua

VIII. mendean, frankoek agintea hegoalderatz zabaldu zuten berriro. Karlomagno errege handiak Zaragozako buruzagi arabiarrarekin akordio bat egin zuen, hark Zaragoza hiria eman ziezaion, baina gudaloste frankoak hirira iristean, iruzur egin ziotela konturatu zen. Horren ondorioz, Karlomagnoren tropek Iruñea suntsitu zuten eta baskoiek mendeku hartu zuten Pirinioetan, Orreagan, segada batean soldaduak ustekabean harrapatuz 778ko abuztuaren 15ean. Errolan, Karlomagnoren lotinant bat, hil zen gudu hartan. Gertakari haietan oinarriturik, frankoek Errolanen Kantorea, lehen gesta-kanta, idatzi zuten. Hala ere, kanta horrek frankoen ikuspuntua adierazi zuen: frankoen aurkari baskoiak armada musulman gisan agertu ziren eta Errolan printzea borroka eginez heroi moduan hil zen gudu odoltsu batean, eta ez segada batean harrapatuta.
(Ane L)

ekonomia eta gizartea bantziar imperioan

bizantziako gizartean alde handiak zeudela: boteretxu gutxi baxuk zeuden eta gehiena pobreek eta ez-askeek osatzen zuten, boteretxuen hartean familia imperiala, jabe handiak, goi-funtzionarioak...zeunden eta pobreen hartean hiriko artisauak, merkatari txikiak...osatsen zuten.

imperioko biztanleriaren %90 nekazaritzan eta abelzaintzan aritzen zen eta produktu nagusiak, zerealak, oliba olioa etya ardoa ziren. Lur gehiena estatuaren, monasterioaren eta pribilegiatu gutxi batxuen esku zegoen.

hiri ugari zeuden eta, nagusienak konstantinopla eta alexandria ziren.

(iker)

jueves, 19 de febrero de 2009

ihauterietarako lantxoa


Zuen blogak irakurrita hemen duzue galdera batzuk test modukoak,
http://cid-23903d5c6189f497.skydrive.live.com/self.aspx/P%c3%bablico/galderak.doc
zabaldu artxiboa, gorde zuen ordenagailuan, astean zehar betetzen joan (azpimarratuz erantzun egokiak) eta gero bidali andoni.goiriena@gmail.com eta zuzenduta jasoko duzue zuen korreoan edo blogean.

miércoles, 18 de febrero de 2009

MENDEBALDE GERMANIARRA

Barbaroen herriak kontinente europarrean finkatzeko prozezua oso luzea izan zen eta II. mendearen amaieranhasi eta XI.mendearen erdialdean amaitu zen. Historialariek bi alde bereizten dituzte herri hauen finkatze-prozesua aztertzerakoan:

leheninbasioak IV. mendearen amaieran hasi eta VI. mendearen erdialdean amaitu ziren. Inbasioak baino gehiago migrazioak izan ziren, lurretan zartu ziren herrienaketa erresuma independiente asko sortu ziren.

(iker)

BIZANTZIAR ARTEA

Bizantziar artea erlijiosoa izan zen gehienbat, eta arte erromatarra, helenistikoa eta ekialdeko paleokristaua izan zituen iturri. Hasiera batean aginte absolutua eta goratze mistikoa adierazteko helburua zeukan. Horren ezaugarri estetiko izan ziren formen handitasuna eta irudien frontalitatea. Hala ere, geroago forma biziago eta motibo ugariagoko formetara aldatzen joan zen. Literatura eta musika bizantziarrek ere printzipio berari jarraitu bazioten ere, bereziki arte bisualen alorrean isladatu zen balore erlijiosoen gorespena eta hauetan garatu ziren elementu berriak.

(iker)

lunes, 16 de febrero de 2009

Arte gotikoa

Estilo GOTIKOA Frantziaren Iparraldean jaio zen XII mendean XIII.ean Europa osora zabaldu zen.
Estilo gotikoa batez ere ARKITEKTURA ERLIJIOSOAN garatu zen. Erainkuntza erromaniko sendoak arindu egin ziren askoz xehatasun guztietan eta diseinu berri ausartak agertu ziren, argia eta espazioa oso garrantzitzu bilakatuz.Puntu-erdiko arku astunen ordez ojiba arku irekiak agertu ziren, PUNTADUNAK.
Arkitektura zibilak ere izan zuen estilo berriaren eragina: jauregietako galerietan arku zorrotzen erruz agertu ziren. Barruak arranditzuak bihurtu ziren eta altzariak arkitekturatik hartutako apainduraz edertu ziren.

(ANDREA)

jueves, 12 de febrero de 2009

Erlijioa

Botere arteko gatazka Behe Erdi Aroa
Erdi Aroko azken mendeetan Europa modernoaren egituraketan eragina izango duten bi prozesu paralelo gertatzen dira: alde batetik,Eliza erakunde boteretsu bat bihurtzen da, antzinako espiritualtasuna berreskuratzen saiatzen diren mugimendu ezberdinak sortuz; bestalde, erresumak eta Estatu nazionalak sendotzen doaz, Eliza eta Inperiotik aparte.

Elizaren boterea
Inbestiduren gerraren ondoren Elizak bere botere eta Inperioaren aurrean, eta aldi baterako monarkiekin gertatzen zen bezala, botere egitura bat bihurtzeko joera hartu zuen.
Espiritualtasun berria
Eliza hierarkiako kideen artean ohiturak arruntu egin ziren, eta honi erantzuteko, jaiera barnekoiago bat eta kristautasunaren printzipioetatik gertuago zegoen bizimodu bat bilatzen zuten erlijiozko mugimenduak ugaritu egin ziren.
Garai horretako bi heresiarik ospetsuenak hauek izan ziren:
• Kataro edo albitarrak: kleroaren bizitza mundutar eta aberastasunaren aurka zeuden, eta ez zuten Eliza onartzen, gaizkiaren agerpen bat izateagatik.
• Valdotarrak: Pedro Valdoren jarraitzaileak.Lyongo merkatari honek, elizaren aberastasunengatik izututa, bere ondasunak pobreen artean banatzea erabaki zuen.

(Cristian)

Kristautasuna

Kristautasuna Erdi Aroko historiaren bihotzean datza.Erromako aita santuaren inguruan antolatuta, Mendebaldeko Erdi Aroko mugak eta mundu kristau katolikoenak bat dira .Kristautasuna munduko hiru erlijio monoteistetako zabalena da, Judaismoa eta Islama dira besteak. Kristautasuna Judaismotik dator,eta gaur egun gauza asko dauzkate elkarren arteko.Kristautasunak Torah liburu sakratuan dauden liburuak hartzen ditu eta Itun zaharra deitzen dio,baina bere erlijio-oinarria Itun Berrietan dago idatzita.Biek osatzen dute Biblia liburua.Judaismoaren lege bakarra, aldiz,Torah da.Kristauen tenpluak elizak, katedralak eta abar dira. Jesukristorengan eta Jainkoarengan sinesten dute. Hainbat ospakizun dituzte, esaterako, Mendekoste eta Eguberria.

(Andrea)



Nafarroako erresuma

Iruñeko Erresuma 824. urtean sortu zen Iruñearen inguruan. Eneko Aritza izan zen bertako lehen erregea, baskoien lurraldeetan sortua.
Mendebaldeko Pirinioak lurralde estrategikoa zen, Pirinioak igarotzeko toki aproposa baitzen, Ekialdeko Pirinioekin batera.
Ezaguna da 778ko abuztuaren 15ean gertatutakoa, Carolus Handiak Iruñeko harresiak eraitsi ondoren, euskal tribuek armadaren atzealdea ezdeustu zuten Orreagako guduan.
806 eta 812 urteetan, badirudi Iruñea frankoen menpean zegoela. Hala ere, enperadore frankoek ezin zuten inperioz haraindiko lurraldeak behar bezala zaindu, etxean zuten arazoak zirela-eta. Horrela, apurka-apurka eskualdea inperioaren eraginetik ateratzen joan zen eta bertako dinastia indartzen. 824. urtean, Eneko Aritza buruzagia bertako errege izendatua izan zen, Iruñeko errege-erreginen aitzindari.
(ane)

lunes, 9 de febrero de 2009

muñatones dorretxea

Muñatones eraikina multzo bateko zatia da. Beste eraikin osagarri batzuekin osatu zuen multzoa: gaur egun desagertua dagoen San Martin Muñatoiz baseliza eta Pizkundeko jauregi bat, zaharberritua. Gazteluak erdigunean du jatorria, Erdi Aroko euskal gaztelu gehienek bezala: kubo formako dorre-gotorleku almenatua, oso hermetikoa, harresi-barru angeluzuzen batekin inguratua, alde bakoitzean kubo bana duela eta dorre karratua bi aldetan, sarrera modura. Sarrera zeharkatuta defentsako bigarren lerro almenatura heltzen gara eta hortik benetako dorrera.
Oraingo monumentua lehenago egon ziren eraikinetatik eratorritakoa da eta mende bat baino gehiagoan eraikitakoa. Juan Lopez de Salazar hasi zen, 1339 aldera, garai hartako San Martin gotorlekua eraikitzen. Haren dorrea eraikin solido eta hermetikoa zen, lauangeluko oinplanokoa, zabalera sakonera baino zertxobait nabarmenagoa zuela. Gaur egun hogei metroko altxaera dauka. Bi solairuei eta hirugarrenaren abiaburuari dagozkio eta, horrenbestez, hortik eratortzen den bolumena nahiko bertikala da. Hormak nahiko lodiak dira (1,10 m) eta ongi ordenatutako harlanduxkoan eta harlanduzkoan prestatuta daude, gune noblearen adierazgarri.

(iker)

arkitektura erromanikoa

Arkitektura erromanikoa arkitektura estilo bat da, Europan jaio eta garatu zena Erdi Aroko urteetan zehar (950 inguru ~ XII. mendea arte).

Arkitektura honen ezaugarriak:

• Arkitektura rurala edo mendikoa: garai haietan ez zen ia hiririk. Zeudenak oso txikiak ziren.
• Artisau arkitektura: artisau Kuadrilla txikiek garatzen zuten arkitektura. Haien ezagupenak, belaunaldiz belaunaldi transmititzen ziren. Talde hauek lortzen zuten neurri handiko eraikinak jasotzea, ia makinariarik gabe. Denbora zen faktore nagusiena.
• Monastegiko arkitektura: monastegiak ziren ekonomikoki orekatuen zeudenak, kultura gehien zutenak, eta beraz, erromanikoaren hazkundea, monastegien garapenarekin bat zetorren.
Arkitekturaren funtzioak:

• Ostatu eman
• Otoitzarako eliza eskeini
• Gurtzeko, erlikiak erakustea

(iker)

Erdi Aroko artea

Erdi Aroko artelan gehiena erlijioarekin lotuta zegoen, gehienetan Elizak, edo Elizaren gizabanako boteretsuek, apezpikuek esaterako, edo bizitza amankomuneko elkarteek, konbentuek esaterako, eskatzen eta ordaintzen baitzuten artea. Gainera, oso maiz erabilpen liturgikoa zeukan: gurutzeak edo erretaulak, besteak beste.
Erdi Aroko funtsezko gaietako bat errealismo eza da. Irudigintzako perspektibaren inguruko eta gizakien figura ulertzeko ezaguera franko Erromako erorketarekin galdu zen. Hala ere, historialari ugarik adierazi dute errealismoa ez zela ertaroko artisten kezka nagusia. Mezu erlijiosoa iragarri nahian, irudi ikonikoak zehaztasun handiz egindakoak baino ziren beharrezkoak.

(iker)

erdi aroko antolamendua

Historiagile batzuek erdi aroa hiru zatitan banatzen dute(Goiz erdi aroa, tarteko erdi aroa eta berant erdi aroa.Baina beste batzuek,aldiz,soilik bi zatitan(goiz erdi aroa eta berant erdi aroa):
1. Goiz Erdi Aroa, V. mendean Mendebaldeko Erromatar Inperioaren egitura soziopolitiko eta ekonomikoak suntsitu zirenetik XII. mendean merkataritzako burgesia indarrez agertzen den artekoa.
2. Berant Erdi Aroa, XV. mendera arte luzatu zena, burgesiaren (aberatzez osatutako maila) finkatze sozial eta ekonomikoarekin batera, Mendebaldeko Europa osoan mugimendu sozial eta kultural handia zabaldu zuena.

(andrea,ane,iker)

ERDI AROA

-Erromatar Inperioa erori zenean ERDI AROA hasi zen. ERDI AROAn hiru garai bereizten dira: GOIZ ERDI AROA, TARTEKO ERDI AROA eta GOIZ ERDI AROA.

-GOIZ ERDI AROAn Bizantziar Inperioa, Islama eta Mendebalde Germaniarra bereizten dira.

-TARTEKO ERDI AROAn Feudalismoa indartu zen.

-BERANT ERDI AROAn izugarrizko krisia gertatu zen.Euskal Herrian bandoen arteko (Ganboatarrak eta Oinaztarrak) gudak gertatu ziren.

(ane)